ابتکاری رو‌به‌جلو از تلویزیون برای ارتباط با نسل z

پارسینه- مجید بهره‌مند: برنامه تلویزیونی «همشاگردی سلام» که ابتدای سال تحصیلی به صورت چند قسمت ویژه‌برنامه و با اجرای چند مجری به روی آنتن شبکه آموزش رفت، از ۱۰ آبان به صورت روتین و هفتگی، پنجشنبه‌ها و جمعه‌ها ساعت ۱۹ تا حوالی ۲۰:۳۰ با اجرای «حامد مهربانی» پخش می‌شود.

مهم‌ترین ویژگی این برنامه که آن‌ را از سایر برنامه‌های تلویزیونی متمایز می‌کند، حضور تعداد زیادی دانش‌آموز در داخل استودیوی پخش زنده است که می‌توانند هر وقت سوالی از مجری یا مهمانان داخل استودیو داشته‌باشند دست‌هایشان را بالا ببرند و بعد بدون هیچ مانع و محدودیتی بپرسند. این اتفاق به سرعت تبدیل به یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های جلب مخاطب به این برنامه شد، به صورتی که قسمتی از این برنامه نیست که بخش‌هایی از آن در فضای مجازی و صفحات کاربران شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست نشود. از مشهورترین ویدئوهای پخش‌شده از این برنامه می‌توان به پرسش دختر دانش‌آموزی که از «علی مطهری» که درباره «خوانندگی زنان» بود اشاره کرد. این ویدیو که در زمان کوتاهی بعد از پخش برنامه به دلیل همزمانی با حواشی مرتبط به خانم «پرستو احمدی» در فضای مجازی ترند شد، علی مطهری را در مواجهه پاسخ درست به این کودک قرار داد.

مثلا همایون غنی‌زاده (نویسنده و کارگردان تئاتر و سینما) بعد از این برنامه، یادداشت مفصلی منتشر کرد که در آن به واکنش علی مطهری در برابر سوال دختر دانش‌آموز اشاره کرد. غنی‌زاده البته طرح این پرسش توسط دانش آموز در رسانه ملی را مانند بسیاری از کامنت‌های کاربران در فضای مجازی ستایش کرد: «چقدر طی این سالها این جامعه تلاش کرد راهی برای نفوذ به دالان های تاریک و پیچیده حاکمیت به امید تغییر بیابد؟  حال به نظر جامعه کاملا دست از سر سیستم خواب زده برداشته و برای تغییر راه خودش را می‌رود... اینبار اما بنظر برعکس گذشته سیستم دلش می‌خواهد راهی برای نفوذ به دالان‌های پیچیده جامعه بیابد. به امید تغییری هر چند کوچک به عقب. به قولی این به آن در ، چون جامعه ایرانی دارد راه خودش را می رود. بدون خشونت، بدون دعوا، بدون بلوا و بدون مظلوم نمایی. ایران در حال تغییر نیست. ایران تغییر کرده. ما آن سمت تغییر ایستاده‌ایم و همه چیز را پشت سر گذاشته‌ایم»

مشابه واکنش غنی‌زاده، در فضای مجازی، نوشته‌های فراوانی دیده می‌شد که نوع پرسشگری و جسارت آن دختر دبستانی را ستوده بودند و با پرسشگری نسل‌های قبلی مقایسه می‌کردند. از نظراتی مثلِ اینکه «نسل جدید مثل نسل‌های ما نیست که از طرح سوالات و شبهات ذهنش خجالت بکشد یا بترسد مطرح کند» تا «ما هروقت سوال خاصی داشتیم نگران بودیم نکند کسی به ما انگ و برچسبی بزند، با کلی تته‌پته آن‌را نهایت با وصل کردن به کس دیگری که مثلا سوال ما نیست و میخواهیم سوال دیگری را بپرسیم مطرح می‌کردیم ولی این بچه‌ خیلی صریح ایستاد و گفت!».

در میان این نظرات، نوشته‌های بسیاری هم در تحسین یا حتی شگفتی از ایجاد چنین فرصتی بود که رسانه برای کودکان و نوجوانان به‌وجود آورده که بتوانند بدون هیچ ترس و واهمه‌ای پرسش‌ها و سوالات خودشان (که حتی ممکن است برخاسته از حرف‌های در خانه یا فضای مجازی باشد) از مهمانان یا مجری برنامه بپرسند و این گفتگوها هم به صورت زنده و بی سانسور از تلویزیون پخش بشود. در این میان واکنش دکتر محمدحسین مطهری (برادرزاده دکتر علی مطهری، که خودش نیز چندین سال از مدیران شورای عالی انقلاب فرهنگی بود) جالب بود که نوشت:«به نظرم ایجاد فضایی که منجر به پرسش این دختر خانم شده خیلی مهمتر از پاسخ عمو علی است و از بستری که این برنامه در جهت طرح چنین پرسشهای روشن و صریحی ایجاد کرده باید استقبال کرد.» محمدحسین مطهری در ادامه همین واکنش بخشی از کتاب ده‌گفتار پدربزرگش منتشر کرد که در صفحه ۲۱۷ آن آمده: «ما هنوز این مسئله را جدی نگرفته‌ایم. نسل جوان در نظر ما صرفاً یعنی یک نسل هواپرست و شهوت پرست، و خیال می‌کنیم با این که به آنها دهن کجی بکنیم و چهارتا متلک در روی منبر به آنها بگوییم و فحش بدهیم، به خیال خودمان آنها را هو بکنیم و مستمعین ما بخندند، کار درست می شود و همین که داد بکشیم: آی پسر مدرسه‌ها چنین و دختر مدرسه‌ها چنان، قضیه حل می شود. این کارها لالایی است، برای آن است که شما در خواب بمانید و در فکر چاره نیفتید و یک وقت بیدار بشوید که کار از کار گذشته است»

در این میان، بسیاری هم مانند شهاب دارابیان (روزنامه‌نگار فرهنگی) یا شیرین بغدادی (تهیه‌کننده برنامه در رادیو) در یادداشت‌هایی که در صفحه‌شان منتشر کردند، واکنش مجری را در این گفتگوها تحسین کردند که برخلاف واکنش مجریان تلویزیون در پخش‌های زنده، از طرحِ این سوال هل نشده و توانسته برنامه را بدون تنش به سوی پاسخ گرفتن دانش‌آموز هدایت کند. حالا بعد از انتقادات فراوانی که به رسانه ملی درباره عقب‌ماندن از نسل جدید و جدایی از زبان و نیازهای جامعه وارد بود، برنامه‌ای در تلویزیونی به‌وجود آمده که توانسته تا حدودی در این موقعیت نقش تسهیل‌گری ایفا کند و هم جایی برای تکثر نظرات و نگاه‌های جامعه بشود و هم پیامی به مسئولین یا صاحبان نظر و اندیشه بدهد که بدون روتوش‌های مرسوم بتوانند شناخت خوبی از نسل جدید پیدا کنند.

برنامه «همشاگردی سلام» کاری که چند سال پیش با به‌وجود آمدن برنامه «بدون توقف» قصد بود انجام بشود و موفق نشد، با ابتکار پخش زنده بودن و البته وجود مجری‌ای که کنشگر در برنامه است و البته سابقه تدریس در مدرسه و دانشگاه را دارد انجام بدهد. باید دید این برنامه چقدر دوام پیدا می‌کند و با اینکه در شبکه‌ای دور افتاده است چقدر می‌تواند در دل جامعه و مخاطب جا باز کند و تاثیرگذار بشود.